Prawo upadłościowe - informacje

Postępowanie upadłościowe – procedura regulująca zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami oraz skutki ogłoszenia upadłości. Postępowanie upadłościowe zostało uregulowane ustawą z 28 lutego 2003 – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 498)[1].

Naczelną zasadą postępowania upadłościowego jest prowadzenie go w taki sposób, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. W postępowaniu upadłościowym interes grupowy wierzycieli dominuje nad ich interesami indywidualnymi, co przejawia się między innymi w obowiązywaniu zakazu wszczynania i prowadzenia postępowań egzekucyjnych z masy upadłości, a także w systemie kolektywnego podejmowania decyzji przez wierzycieli (głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli, funkcjonowanie rady wierzycieli).

Upadłość można ogłosić w stosunku do podmiotu posiadającego zdolność upadłościową. Co do zasady zdolność upadłościową posiadają przedsiębiorcy w rozumieniu Kodeksu cywilnego, czyli osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Ustawa precyzuje dokładnie katalog podmiotów posiadających zdolność upadłościową.

Postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku polega na zbyciu majątku upadłego wchodzącego w skład masy upadłości i zaspokojeniu wierzycieli z uzyskanych w ten sposób funduszy. Upadły jest pozbawiony prawa zarządu i dysponowania swoim majątkiem – musi go wskazać i wydać syndykowi. Syndyk dokonuje likwidacji masy upadłości przez sprzedaż jej składników w postaci przedsiębiorstwa, ruchomości bądź nieruchomości, przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie albo zbycie innych praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości. Uzyskane w ten sposób fundusze masy upadłości są dzielone między wierzycieli na podstawie planu podziału. Kolejność i wysokość zaspokojenia wierzycieli określa ustawa. Po dokonaniu wszystkich tych czynności sąd upadłościowy stwierdza zakończenie postępowania upadłościowego, a upadły odzyskuje prawo do dysponowania majątkiem.

Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu prowadzi się, gdy wierzyciele są zainteresowani w utrzymaniu przedsiębiorstwa upadłego, którego funkcjonowanie stwarza możliwość zaspokojenia choćby części ich wierzytelności. Masą upadłości zarządza co do zasady upadły pod nadzorem nadzorcy sądowego. Przedsiębiorstwo upadłego nadal funkcjonuje. Upadły, wierzyciel bądź nadzorca sądowy w odpowiednich terminach zgłaszają propozycje układowe, określające sposób restrukturyzacji zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości. Restrukturyzacja może polegać między innymi na odroczeniu płatności zobowiązań, zmniejszeniu sumy długów czy rozłożeniu ich na raty. Wierzyciele uwzględnieni na liście wierzytelności głosują nad układem. Zawarcie układu zatwierdza sąd w drodze postanowienia. Układ może zostać zmieniony bądź uchylony w zależności od sytuacji i postępowania upadłego. Jeżeli układ zostanie wykonany, sąd stwierdza ten fakt postanowieniem, a upadły odzyskuje prawo do dysponowania majątkiem.

Po ogłoszeniu upadłości sąd upadłościowy może zmienić tryb postępowania upadłościowego pod warunkiem zaistnienia odpowiednich przesłanek.

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Sąd ogłasza upadłość z możliwością zawarcia układu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika. W przeciwnym wypadku sąd ogłasza upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika.

Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Ponadto sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika.

Wniosek o ogłoszenie upadłości

Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik lub każdy z jego wierzycieli. W przypadku dłużnika zgłoszenie wniosku jest obowiązkowe w terminie 30 dni[3], w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.

Wniosek może również zgłosić:

Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym (możliwe jest przeprowadzenie rozprawy, co jednak nie jest wskazane ze względu na potrzebę szybkości postępowania). Sąd może korzystać z pomocy biegłych przy ustalaniu stanu majątkowego oraz w razie potrzeby wysłuchać dłużnika oraz wierzyciela będącego wnioskodawcą.

W przedmiocie ogłoszenia upadłości sąd rozstrzyga w drodze postanowienia (postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości sąd wydaje w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku – przy czym jest to tylko termin instrukcyjny, więc uczestnikom postępowania nie przysługują z tego tytułu roszczenia). W innych kwestiach sąd wydaje zarządzenia, są to sprawy najczęściej o charakterze proceduralnym gdy postanowienia dotyczą istoty sprawy.